Chiếc bánh tròn thơm tho ấy ngẫm cũng như một cô gái trẻ đẹp lận cô gái trẻ, đận đường tình. Ngày tân hôn được được khoác lên đủ thứ trang sức quý. Tiếc thay 12 bến nước lênh đênh cứ gả vào nhà này ít hôm thì lại phải cập bến mới

Tôi là dân miền Trung chính cống, vào Sài Gòn sống ghét nghét 20 năm. Đón 20 mùa trung thu nơi đất khách... 20 năm ấy, vị bánh trung thu quê với cục mỡ heo ướp rang đường giòn như mứt bí đao luôn ám ảnh.

Quê tôi nghèo lắm, thôn tôi lại nghèo nhất trong 14 thôn. Trung thu quê chất phác. Người lớn đếm đầu trẻ con từng nhà, có khi tính dôi luôn cho đứa còn trong bụng mẹ lấy thảo. Chặp tối, trăng bắt đầu ló nửa mình vàng như lòng đỏ trứng gà, bọn trẻ rậm rịch chờ cô hội trưởng phụ nữ có hàm răng che mưa, tóc thắt bím. Cô xấu thế nhưng với trẻ con, cô xinh như Hằng Nga. Từ đằng xa, sau chiếc phượng hoàng xanh cũ là 1 bao tải ngồn ngộn bánh trái.

Cô cười rạng rỡ, thoăn thoắt bày biện ra từng nhúm kẹo cau lạc, kẹo chanh the cứng nhổ răng, hột trứng chim đường cát bọc đậu phộng và hấp dẫn nhất có lẽ là chiếc bánh trung thu vuông vừa nhõn bàn tay trẻ con xòe hết cỡ. Vỏ bánh vàng sậm, thoang thoảng mùi ngũ vị hương hay mùi quế nhạt. Ruột bánh đầy những bột nhồi cục thịt mỡ heo và chút lạp xưởng. Thông thường bánh quê chỉ có mỡ heo ướp đường rang cứng. Lấy tay bẻ ra, ai trúng được cục mỡ giòn giòn như mứt ấy kể như hên, cho đứa khác cắn nhín nhín hưởng lộc mà “ruột đau như cắt”. Bánh chỉ có thế, không vani, bào ngư, vi cá, mứt sen thượng hạng gì cả ngon đến rụng rời. Tôi nhớ bánh chừng đâu 500 – 1000 đồng.

Hôm qua, chàng rể tương lai lại nhà biếu bánh, hộp bánh đẹp, tinh xảo hoa văn, sang trọng thôi rồi. Mẹ tôi tấm tắc: Khéo quá, bao tiền hộp này nhỉ? Sẵn điện thoại, tôi thử search tên và giá, những 8 triệu đồng… Mẹ thở dài đánh sượt: Nhõn cái bánh Trung thu thôi mà đắt hơn cả 2 tháng lương hưu của mẹ. Thôi quý thế chả dám ăn, mang đặt bàn thờ.

Đề tài của nhà tôi tối qua đến nay chỉ xoay tròn như cái bánh, xoay tròn chẳng có điểm dừng. Tôi được biết giá của chiếc bánh kỷ lục đắt nhất Việt Nam hiện giờ là gần cả trăm triệu với vài chai Ballentine lâu năm đính kèm. Rõ ràng chằng ai ăn bánh uống rượu cả. Thế mà vẫn kết hợp như thường. Thật lạ!

Rồi cả nhà lại mổ xẻ, bánh có gì mà đắt thế? Nhai vàng còn rẻ hơn! Các anh em tôi đều lý giải có lẽ bánh đắt là ở thương hiệu. Kiểu thế nào thì Brodard, Girval phải ngon hơn Kinh Đô, Đồng Khánh… chứ. Đẳng cấp còn nằm ở chỗ hộp trà Ô Long hảo hạng, chai rượu ngoại lâu năm, tính sơ sơ giá “phụ kiện” đã chiếm tới từ 50 - 70% tiền bánh. Hơn nữa việc hợp thức hóa sự đắt giá nằm ở nguyên liệu nhân bánh đều là sơn hào hải vị thượng hạng với bào ngư, vi cá, yến sào, cua huỳnh đế, hải sâm...Toàn những món chỉ có vua chúa xưa mới được đụng đũa. Nghịch lý ở chỗ, tết của trẻ con mà trẻ con thì làm gì có tiền mua bánh "xịn"!

Thế cho nên người lớn giờ ăn sang lắm, "ăn lẹm" luôn cả cái tết của trẻ con. Thời này, hỏi thử mấy ai còn đủ thì giờ ngồi ngắm trăng thưởng trà cắt bánh? Giờ đó người ta bận đi biếu xén, chúc tụng nhau, gửi gắm vào những phi vụ làm ăn mới… Nhưng rồi tôi cũng hiểu lý do người lớn phải làm. Bởi vì tôi đã được học về tháp nhu cầu của Maslow. Cấu trúc của Tháp nhu cầu có 5 tầng, trong đó, những nhu cầu con người được liệt kê theo một trật tự thứ bậc hình tháp kiểu kim tự tháp.

Tầng thứ nhất: Các nhu cầu về căn bản nhất thuộc "thể lý" (physiological) - thức ăn, nước uống, nơi trú ngụ, tình dục, bài tiết, thở, nghỉ ngơi.

Tầng thứ hai: Nhu cầu an toàn (safety) - cần có cảm giác yên tâm về an toàn thân thể, việc làm, gia đình, sức khỏe, tài sản được đảm bảo.

Tầng thứ ba: Nhu cầu được giao lưu tình cảm và được trực thuộc (love/belonging) - muốn được trong một nhóm cộng đồng nào đó, muốn có gia đình yên ấm, bạn bè thân hữu tin cậy.

Tầng thứ tư: Nhu cầu được quý trọng, kính mến (esteem) - cần có cảm giác được tôn trọng, kính mến, được tin tưởng.

Tầng thứ năm: Nhu cầu về tự thể hiện bản thân (self-actualization) - muốn sáng tạo, được thể hiện khả năng, thể hiện bản thân, trình diễn mình, có được và được công nhận là thành đạt.

Và đấy, như cầu tầng thứ 5 là lúc cần những dịp như trung thu và bánh thượng hạng giúp sức. Nhưng nó được thể hiện dưới vỏ bọc nhẹ nhàng của tầng thứ 3.

Đem chuyện hỏi Miki Ngô, cô bạn đang là giám đốc truyền thông của một khách sạn 5 sao tọa lạc ở trung tâm quận 1 TP.HCM, Miki nói: "Không có gì lạ cả, mỗi năm có 1 mùa thôi, bán là bán cái tên 5 sao đó. Từ lúc chưa nhào bột thì đã nhận đầy đơn hàng của các doanh nhân, công ty rồi. Đó được xem là đẳng cấp. Nói thật, ăn cái bánh đôi khi thấy dở hơn tự làm nữa".

Đôi khi tôi lẩn thẩn so sánh bánh với một cô gái trẻ đẹp lận đận đường tình. Ngày tân hôn được được khoác lên đủ thứ trang sức quý. Tiếc thay 12 bến nước lênh đênh không biết cập chốn nào, xoay vòng, luẩn quẩn. Để rồi có câu chuyện nực cười kiểu “quay về cái máng lợn” khi sếp A nhận quà xong bèn bảo con mang biếu cô chủ nhiệm. Cô xách đến tặng sếp của chồng mong chồng được cất nhắc. Sếp chồng cô lại có quan hệ làm ăn với sếp A và bánh sau dăm ngày phiêu lưu bỗng quay về khổ chủ.

Chiều nay Sài Gòn mưa rây nhẹ, sếp mở một hộp bánh trung thu hượng hạng cho nhân viên cùng thưởng thức. Tôi nhón 1 chút… vỏ bánh mềm mịn thơm tho và dồi dào nhân bào ngư, vi cá, gà quay… Nhưng tôi vẫn thấy không ngon như món bánh thời thơ bé. Tôi biết chắc giờ đây quê nhà đã khác, bánh trung thu có đủ giá, cao cấp cho tới tầm trung và cả hàng nhái nữa… nhan nhản khắp nơi. Tôi biết chắc sẽ không thể tìm lại hương vị món bánh nghèo ấy nữa. Nhưng, biết làm sao được khi đứng trước bánh cao lương mỹ vị, tôi chỉ thèm 1 vé về tuổi thơ răng sún, nhâm nhi cục thịt mỡ rang cứng giòn tan đầu lưỡi, nhớ cảm giác thơm tho của vỏ bánh ướp hương quê nhà. Ở đó vẳng lại tiếng trống tùng cắc, tiếng hát vang của bọn trẻ con và những đôi mắt trong veo sáng hơn cả ánh trăng rằm trải thảm vàng trên vườn chè xanh thẳm chốn quê xa…

Tấn Cườn